Polsko-niemieckie pogranicze przy kominku

Drugi raz miałam przyjemność uczestniczyć w Spotkaniu przy kominku w siedzibie Inkubatora Kultury. Tym razem poruszone były kwestie "Współczesnego polsko-niemieckiego pogranicza". Mimo, że był to okres ferii (spotkanie odbyło się dnia 26 lutego 2014 r.), w Inkubatorze Kultury spotkałam naszą uczennicę Martę Cygaro i Adama Maciosa, absolwenta Łączności, jednego z redaktorów Szkolnego Koła Dziennikarskiego (obecnie studenta dziennikarstwa).

Spotkanie prowadzili Paweł Bartnik, Dyrektor i Sekretarz Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania oraz Irena Stróżyńska, wicedyrektor Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania. Do udziału w dyskusji zaproszeni zostali: prof. Włodzimierz Stępiński, historyk z Uniwersytetu Szczecińskiego, wieloletni pracownik Uniwersytetu im. Ernsta Moritza Arndta w Greifswaldzie, dr Przemysław Jackowski, germanista, pracownik naukowy Uniwersytetu Szczecińskiego, Witold Bachorz, były dziennikarz Gazety Wyborczej, aktualnie mieszkaniec niemieckiego Pampow, animator wielu polsko-niemieckich projektów.

Niemalże każdy mieszkaniec Szczecina i okolic zdaje sobie sprawę z tego, że pogranicze polsko-niemieckie w ciągu ostatnich 25 lat uległo zmianie. Polski i Niemiec nie dzielą już granice, które w przeszłości były pilnie strzeżone. Obecnie bez przeszkód możemy przekraczać granice obu państw. Równie bez przeszkód możemy mieszkać w Niemczech i codziennie dojeżdżać do pracy lub do szkoły do Szczecina. Okazuje się, że ponad 3,5 tys. młodych Polaków kupiło domy i mieszkania oraz zamieszkało w niemieckiej Meklemburgii-Pomorzu Przednim i Brandenburgii (informacje podane w trakcie spotkania).

Powyższe dane powinny wskazywać na to, iż "współczesne polsko-niemieckie pogranicze" ma się całkiem dobrze, zaś w przyszłości będzie się miało jeszcze lepiej. By jednak tak było, zaproszeni do udziału w dyskusji goście wskazywali na kwestie, nad którymi należy stale pracować.

W trakcie żywiołowej wymiany poglądów odważnie diagnozowano relacje polsko-niemieckie. Mówiono o stosunku ludności niemieckiej do "przybyszów" z Polski i innych zakątków świata. Okazało się, że nasi rozmówcy, mieszkający na co dzień po stronie niemieckiej, mają bardzo przyjaznych sąsiadów, z drugiej strony są świadomi tego, że na pograniczu są miejsca, gdzie relacje niemiecko-polskie bywają napięte. Na temat przezwyciężania stereotypów wypowiedziała się nauczycielka ucząca języka polskiego w gimnazjum niemieckim. Pewnie z powodu zawodu, jaki wykonuję, doskonale rozumiem jej zmagania ze zmianą mentalności społecznej. Pełna witalności i wigoru koleżanka po fachu widzi światełko w tunelu - młodzi ludzie nie mają uprzedzeń, oni są otwarci na nowe kultury, np. uczą się języka polskiego po godzinach lekcyjnych, nie zniechęca ich nawet brak dobrego podręcznika.

Kwestie barier językowych pojawiały się kilkakrotnie w dyskusji. Nie jest tajemnicą, że Polacy nie znają języka niemieckiego, a w szkołach niechętnie się go uczą. To martwi rozmówców… Nasi absolwenci, po latach, chwalą się, że pracują w Niemczech i dobrze zarabiają, ale języka uczyli się prywatnie - żałują, że bezpowrotnie stracili lata bezpłatnej nauki w szkole (cóż, mądry Polak po...)

Młodzież chętnie uczy się popularnego na całym świecie języka angielskiego (wiem, jestem nauczycielem anglistą). Jednak w moim odczuciu brak znajomości języków nie jest czynnikiem decydującym o kształcie relacji polsko-niemieckich czy też niemiecko-polskich. "Młodzi ludzie nie będą rozmawiali ze sobą ani po polsku, ani po niemiecku. Będą rozmawiali ze sobą po angielsku - wówczas i Polak i Niemiec czują się partnerami w dyskusji" - pada z sali. Pamiętam projekt, w którym Zespół Szkół Łączności brał udział. Projekt o wdzięcznym tytule "Wspólna nauka Europy - ponadgraniczne kształcenie zawodowe w zawodach telekomunikacyjnych" opierał się na współpracy polsko-niemieckiej w zakresie kształcenia zawodowego. Dzięki temu projektowi młodzież naszej szkoły miała m.in. okazję wziąć udział w seminariach z młodzieżą niemiecką w Polsce i w Niemczech oraz kształcić umiejętności językowe w bezpośrednich kontaktach z rówieśnikami z za Odry. W ciągu dwóch lat jako jeden z opiekunów tejże wymiany obserwowałam młodzież. Najbardziej zaskakujące było to, że uczniowie rozmawiali ze sobą po angielsku (zajęcia zawodowe opierały się na pracy w mieszanych narodowościowo parach). Gdy pytałam, dlaczego nie rozmawiają ze sobą po niemiecku albo po polsku (młodzież z Neubrandenburga miała w naszej szkole naukę języka polskiego), mówili, że jest im wygodniej porozumiewać się w języku, którym posługuje się cały świat. Wymiana młodzieży polsko-niemieckiej była kontynuowana w ramach programów Leonardo Da Vinci i innych, brali w niej udział również uczniowie z mojej klasy, którzy w ciągu dwutygodniowego lub miesięcznego pobytu w niemieckich zakładach pracy nie nabyli umiejętności w zakresie języka niemieckiego, za to szlifowali język angielski z nowopoznanymi niemieckimi kolegami. Przytoczone przeze mnie przykłady świadczą o tym, że bariera językowa ma wpływ na relacje między narodami, ale nie jest czynnikiem determinującym te relacje.

Mając na uwadze kwestię bariery językowej, zgadzam się ze stwierdzeniem Pani Ireny Stróżyńskiej, która zwróciła uwagę na to, że nasze miasto nie jest w pełni przygotowane na przyjęcie sąsiadów z za Odry. Brakuje właściwych oznaczeń, komunikatów itp. w języku niemieckim, co utrudnia odwiedzającym nas Niemcom poruszanie się po mieście. Zapytałam Marty i Adama, czy zgadzają się z tą opinią. "Tak. Ostatnio, jak byłam na basenie, dwie Niemki nie miały pojęcia, gdzie się udać, gdzie rozmienić pieniądze (…) były zagubione, bo nie ma w ogóle informacji w języku niemieckim (…)" - odpowiada Marta. Skoro młodzi ludzie dostrzegają problem braku informacji w języku niemieckim, to Szczecin może postrzegany jako miasto nieprzyjazne Niemcom przez samych zainteresowanych, a przecież tak nie jest. Tu można by szeroko mówić na temat promocji miasta wśród sąsiadów z pogranicza polsko-niemieckiego...

W trakcie dwugodzinnego spotkania były poruszone liczne tematy dotyczące współczesnego polsko-niemieckiego pogranicza, nie tylko z zakresu edukacji, ale również przemysłu, ekonomii, promocji. Pytano o przyszłość, kierunek działań. Współczesne pogranicze to zasługa wieloletnich działań Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania oraz wszystkich tych (nauczyciele, dziennikarze, nasi rodacy mieszkający w bliskim sąsiedztwie z Niemcami), którzy świadomie bądź nieświadomie podejmują trud zmiany mentalności obu narodów.

Po spotkaniu przy kominku patrzę z optymizmem w przyszłość. Wiem, że większość młodych ludzi pozbawiona jest uprzedzeń, które z oczywistych powodów mają starsze pokolenia. Wiem również, że czas i podejmowane na co dzień działania będą sprzyjać rozwojowi pogranicza polsko-niemieckiego.

Izabela Szczęsna-Hajdas
nauczyciel-optymista